Nếu các
vị quan và các chuyên gia này sống thực trong một xã hội đụng chạm với thực tế
hàng ngày, như các doanh nghiệp tư nhân nhỏ vừa hay các nhân viên sống nhờ đồng
lương, họ sẽ nhận ra vài điều đáng buồn. Chẳng hạn, nhập siêu giảm mạnh không
phải vì xuất khầu tăng vượt tốc, mà vì nhu cầu tiêu dùng cũng như các hoạt động
sản xuất đã ngừng trệ thảm hại. Đây cũng là lý do tỷ giá USD đã không tăng như
dự đoán vì người dân đã hết tiền để trữ đô la hay xài hàng nhập khẩu. Khi nền
kinh tế suy thoái trầm trọng, lượng cầu tiêu dùng giảm mạnh và lạm phát cũng
như lãi suất sẽ giảm theo. Đây không phải là những dấu hiệu tích cực để lạc
quan.
Như
thông lệ mỗi đầu năm, chúng ta đã được đọc rất nhiều bài viết về những dự đoán
cho nền kinh tế Việt Nam trong 2012. Từ các chuyên gia có giấy phép và ăn lương
chánh phủ (trực tiếp hay gián tiếp) đến những định chế tài chánh nước ngoài có
họat động tại Việt Nam, tất cả đều đưa ra những chỉ số hay bối cảnh tương đối
giống nhau. Hai lý do chính: một là mọi người đều dựa vào các số liệu thống kê
cung cấp bởi chánh phủ và nếu rác hay vàng cho vào một đầu, thì đầu ra cũng
phải là rác hay vàng. Hai là vì tương lai làm ăn của họ cũng tùy thuộc vào
chánh phủ, nên làm chánh phủ phật ý, bằng những dự đoán độc lập, ngoài luồng là
mất việc.
Kết quả
của các tiên đoán trong quá khứ
Hôm nọ,
có chút thì giờ rãnh rỗi, tôi hỏi anh sinh viên trợ lý, lục soát lại các dự
đoán kinh tế về Việt Nam trong 5 năm vừa qua, nhất là vào thời điểm Quý 1. Tôi
nhờ anh chia ra 3 kết quả: các dự đóan đúng trên dưới 10%, trên dưới 50% và sai
bét. Tỷ lệ cho thấy số sai bét chiếm 46% và số sai trên dưới 50% là 39%. Con số
đúng chỉ được 15%. Tuy nhiên, thầy bói vẫn là một nghề đông khách dù có nói
trúng hay sai. Và ít người biết được một xảo thuật kiếm tiền của nghề thầy bói
là phải “coi mặt mà bắt hình dong”. Tiên đoán một tương lai sáng ngời cho mọi
ông bà chi tiền sộp là có kỹ năng tiếp thị cao.
Tôi
thường không tham dự vào các cuộc tiên đoán hàng năm. Dựa trên thống kê (phải
trừ bớt những thổi phồng) hay các trải nghiệm quá khứ (con người luôn luôn tái
diễn lịch sử qua các hành động ngu xuẩn về lâu dài) và dựa trên trực giác (rất
giống các bà có chồng ngoại tình), tôi hay đưa ra những khuynh hướng (trend)
của nền kinh tế vĩ mô hơn là những dự đoán ngắn hạn và không ổn định. Tuy
nhiên, hôm nay, nghe lời khích bác của vài anh bạn, tôi thử dùng 3 nguyên tắc
nói trên coi các tiên đoán của mình có chính xác hơn không. Nó cũng sẽ định
hướng tương lai nghề làm thầy bói của tôi.
Trong
các dự đoán thịnh hành, tăng trưởng GDP của Việt Nam sẽ đạt 6% trong 2012, lạm
phát xuống còn 9%,tỷ giá đứng yên, cán cân mậu dịch cải thiện 23%, dự trữ ngoại
hối tăng 18% v.v… Tóm lại, một nền kinh tế vĩ mô khá ổn định và ấn tượng so với
sự suy thoái chậm chạp của toàn cầu. Quan chức chánh phủ cũng rất hãnh diện cho
đây là kết quả của những quyết nghị tuyên tuyền của mình để thay đổi hướng đi
của kinh tế tài chánh.
Những
thực tế sau bộ mặt thành tích
Tuy
nhiên, nếu các vị quan và các chuyên gia này sống thực trong một xã hội đụng
chạm với thực tế hàng ngày, như các doanh nghiệp tư nhân nhỏ vừa hay các nhân
viên sống nhờ đồng lương, họ sẽ nhận ra vài điều đáng buồn. Chẳng hạn, nhập
siêu giảm mạnh không phải vì xuất khầu tăng vượt tốc, mà vì nhu cầu tiêu dùng
cũng như các hoạt động sản xuất đã ngừng trệ thảm hại. Đây cũng là lý do tỷ giá
USD đã không tăng như dự đoán vì người dân đã hết tiền để trữ đô la hay xài
hàng nhập khẩu. Khi nền kinh tế suy thoái trầm trọng, lượng cầu tiêu dùng giảm
mạnh và lạm phát cũng như lãi suất sẽ giảm theo. Đây không phải là những dấu
hiệu tích cực để lạc quan.
Từ góc
nhìn này, tôi sẽ đánh liều và tiên đoán các sự kiện nổi bật sau đây của 2012 và
vài năm tới:
1. 1. Chánh phủ sẽ can thiệp mạnh hơn vào
vận hành kinh tế:
Thay vì
tiến về nền kinh tế thị trường và để mặc cho mọi thành phần tự điều chỉnh theo
khả năng, chánh phủ sẽ sợ cuộc khủng hoảng biến thái không theo ý mình, nên các
quan chức sẽ sử dụng mọi biện pháp hành chánh để lái con tàu đi sâu vào nền
kinh tế bao cấp. Trước đó là sẽ in tiền thoải mái, cứu và không để ngân hàng
nào phá sản; gần đây, là quyết nghị cứu thị trường chứng khoán bằng “tái cấu
trúc” toàn diện cơ chế. Việc đổ tiền để vực dậy giá trị bất động sản đang được
nghiên cứu, cũng như phương thức thu góp hết vàng trong dân để chuyền thành
ngoại hối hay tiền đồng.
Để tránh
những bất ổn xã hội, khuynh hướng kiểm soát giá cả sẽ gia tăng và xăng dầu cũng
như điện nước sẽ được tiếp tục hổ trợ (subsidy).
Ngân
sách nhà nước sẽ tăng thay vì giảm, nợ công tiếp tục tăng vọt vì đầu tư công
vào các dự án khủng hay cơ sở hạ tầng cần được duy trì để tạo bộ mặt bền vững.
Đây cũng
là tin khá tốt cho nền kinh tế dựa vào tiêu xài của chánh phủ và quan hệ tốt
với quan chức. Doanh nghiệp nhà nước sẽ dồi dào nguồn vốn và tha hồ lợi dụng
lợi thế độc quyền, đặc vị của mình. Doanh nhiệp tư nhân làm ăn nhiều với chánh
phủ có thể hưởng tăng trưởng tốt trong những năm suy thoái tới.
1. 2. Vàng và dầu sẽ gây lao đao cho tỷ giá
và lạm phát
Tuy
nhiên, các động thái can thiệp nói trên của chánh phủ sẽ không có ảnh hưởng lâu
dài vì hai yếu tố toàn cầu : giá vàng và dầu hỏa. Việc in tiền của Ngân Hàng
Trung Ương Âu Châu (ECB) để cứu các ngân hàng lớn trong khối Euro và gói kích
cầu số 3 (QE 3) của Cơ Quan Dự Trữ Liên Bang Mỹ (Fed) sẽ tiếp tục đẩy giá vàng
và dầu hỏa lên và giá trị các bản vị USD hay Euro sẽ từ từ hạ giá, dù suy thoái
toàn cầu sẽ làm quá trình này chậm lại. Một biến cố lớn ở Trung Đông hay Trung
Quốc sẽ thay đổi hoàn toàn mọi dự đoán.
Tương
tự, nền kinh tế suy thoái của Việt Nam sẽ giúp lạm phát và tỷ giá không gia
tăng nhiều. Tuy nhiên, khi dòng tiền nhàn rỗi chạy theo cơn sốt vàng và dầu
hỏa, các biến động và ảnh hưởng trên mọi hoạt động kinh tế tài chánh sẽ khó cân
bằng. Những chánh sách nghị quyết sẽ bay theo mộng tưởng. Tất cả mọi chỉ tiêu
về vĩ mô cũng như cán cân thương mại và các gói kích cầu hỗ trợ ngân hàng,
chứng khoán và bất động sản sẽ trở nên bất khả thi và tương lai tùy thuộc vào
“may rủi” nhiều hơn là hoạch định.
1. 3. Các phi vụ M&A sẽ gia tăng mạnh
Một điều
chắc chắn là trong tình trạng bất ổn, lãnh vực thu tóm và sát nhập công ty sẽ
tăng trưởng tốt. Thị trường tài chánh thế giới luôn luôn có những dòng tiền mặt
khá lớn để mua tài sản bán tháo. Phần lớn các nhà đầu tư nội địa, từng đổ tiền
vào chứng khoán và bất động sản các năm trước, sẽ tham gia hăng hái vào cuộc
săn đuổi này. Do đó mà tại sao tôi nói là trong 10 năm tới, rất nhiều tài sản
sẽ đổi chủ và sẽ có những đại gia mới của Việt Nam lợi dụng cơ hội để kiếm tiền
siêu tốc. Và ngược lại, nhiều siêu sao đang cháy sáng lúc này sẽ đi vào quên
lãng.
Dù họ
rất sẵn tiền, nhưng tôi nghĩ các nhà đầu tư nước ngoài sẽ tham dự các phi vụ
M&A một cách giới hạn. Các rào cản về thủ tục pháp lý, về lối thoát (exit),
về quản trị địa phương và về bất ổn vĩ mô vẫn còn nhiều và sự thiếu minh bạch
của các đối tác điều hành vẫn gây nhiều lo ngại cho các nhà đầu tư nước ngoài.
1. 4. Hàng Trung Quốc sẽ tràn ngập gây khó
khăn cho hàng nội địa
Trung
Quốc hy vọng sẽ chỉ giảm tăng trưởng GDP xuống 7.5% so với 9.2% năm 2011. Sản
xuất công nghiệp sẽ chịu nhiều tác động nhất vì sự đầu tư vào các nhà máy gần
đây luôn vượt quá nhu cầu của thế giới, nhất là các hàng tiêu dùng và điện tử.
Trong khi đó, với suy thoái tại Âu Châu và Nhật Bản và “dậm chân tại chỗ” của
kinh tế Mỹ, những nơi còn lại để Trung Quốc bán tháo hàng rẻ tiền là các quốc
gia mới nổi, nhất là các láng giềng.
Ba lợi
thế cạnh tranh đáng kể của hàng Trung Quốc: (a) tỷ giá RMB dưới giá trị thực
khoảng 26% (trong khi VND trên giá trị thực gần 14%) tạo một khác biệt chừng
40% trên giá thành; (b) hệ thống tiếp liệu các linh kiện và hiệu năng sản xuất
cùng công nghệ hiện đại tạo một thành phẩm có giá trị cao; và (c) thị trường
nội địa Tàu rộng lớn tạo lợi điểm chuyển giá theo nhu cầu và đặc điểm của thị
trường xuất khẩu.
Mặc cho
khẩu hiệu “người Việt dùng hàng Việt”, khách hàng trong thời buổi kiệm ước sẽ
lựa chọn túi tiền thay vì lòng yêu nước và các nhà sản xuất Việt có sản phẩm
tương tự như Trung Quốc sẽ gặp khốn khó.
1. 5. Thị trường bất động sản có thể thoát
hiểm với lụât đất đai mới
Sau vụ
Tiên Lãng, các quan chức lãnh đạo “đã về hưu” cổ súy cho một thay đổi sâu xa về
luật nhà đất. Chưa thấy quốc hội có động tĩnh gì, nhưng việc không áp đặt luật
về hộ khẩu và những cải tổ sâu rộng về luật bất động sản bên Trung Quốc khiến
nhiều đại gia Việt hưng phấn chờ đợi. Tôi nghĩ đây là một cú hích quan trọng có
thể gây một cơn sốt mới cho giá trị bất động sản ở Việt Nam vì lý do đơn giản
là người có tiền ở Việt Nam không có nhiều lựa chọn về đầu tư. Hai yếu tố quan
trọng khác là sự thu hút đầu tư mới của Việt kiều và các quỹ nước ngoài.
Thêm vào
đó, hiện các nhóm lợi ích trong ngân hàng, quỹ đầu tư, tập đoàn kinh tế, tổng
công ty…đang nắm giữ một số lượng tài sản rất lớn liên quan đến địa ốc. Việc
tăng giá trị bất động sản xuyên qua việc thay đổi luật nhà đất là một việc mọi
người mọi nhóm đều nhất trí đoàn kết để đạt mục tiêu. Chuyện oái oăm là nếu
không nhờ cái luật nhà đất bất công ngày xưa, các nhóm này đã không giàu và
quyền lực như ngày nay. Dù sao, qua sông rồi thì phải đắm đò, Tôn Tử dạy thế.
Tuy
nhiên theo nhận xét cá nhân về quy trình để thay đổi luật lệ tại Việt Nam, tôi
thấy thủ tục cũng nhiêu khê và đòi hỏi rất nhiều quyết đoán từ các cấp lãnh
đạo. Tôi không lạc quan như các đại gia bất động sản, nhưng dù là cơ hội thay
đổi có ít hơn 50%, đây cũng có thể là một cú ngoặc đáng kể trong sự phát triển
kinh tế.
Tóm lại,
đó là 5 sự kiện tôi cho là sẽ đánh dấu ấn trên nền kinh tế tài chánh của Việt
nam trong 2012. Những điều sẽ không thay đổi trong năm 2012
thì phần lớn các bạn đã biết rồi: Việt Nam sẽ xếp đầu bảng của thế giới về ăn
nhậu tiêu xài, về chỉ số hạnh phúc, về tai nạn giao thông, về huân chương phân
phát, về tự hào dân tộc, về ô nhiễm môi trường, về kỹ nghệ làm quan, và vè ổn định
chính trị.
Thế giới
ngoài kia cũng sẽ long đong với những biến đổi của năm con Rồng và những nợ
nần, sai lầm từ các năm vừa qua. Tuy nhiên, các nền kinh tế minh bạch và chấp
nhận phê phán sẽ tự chỉnh sửa và các chuyên gia có thể tiên đoán thời điểm hồi
phục khá chính xác. Chúng ta thì chỉ biết lầm bầm,” Xin Ơn Trên phù hộ”.
T/S Alan Phan
3/3/2012
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét